Warunkowe zawieszenie wykonania kary możliwe jest jedynie przy wymierzeniu przez sąd kary pozbawienia wolności. Wykonanie pozostałych kar (grzywny, ograniczenia wolności) nie może zostać warunkowo zawieszone.
Co więcej, szansa na tzw. zawiasy pojawi się tylko wtedy, gdy orzeczona kara pozbawienia wolności nie przekracza jednego roku.
Bez szans na zastosowanie przez sąd warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności jest oskarżony, który w czasie popełnienia czynu był już skazany na karę pozbawienia wolności.
Przy tym przez wcześniejsze skazanie na karę pozbawienia wolności rozumieć należy zarówno skazanie na karę bezwarunkowego pozbawienia wolności, jak i na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, jeśli nie doszło jeszcze do wykonania kary lub upływu okresu próby.
Istotne jest także, aby do skazania doszło przed popełnieniem czynu, co do którego sąd orzeka lub w trakcie jego popełnienia (w przypadku przestępstw trwałych i wieloczynowych).
Warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności można zastosować jeśli jest to wystarczające dla osiągnięcia celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa. Zawieszając wykonanie kary, sąd bierze pod uwagę przede wszystkim postawę sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa.
W uproszczeniu chodzi o to, że sąd musi mieć przekonanie, że zastosowanie dobrodziejstwa warunkowego zawieszenia wykonania kary wobec sprawcy, spowoduje u niego zmianę zachowania, zrozumienie szkodliwości i naganności jego postępowania, a w konsekwencji, że będzie on przestrzegać porządku prawnego i nie powróci do przestępstwa.
Nie jest bowiem w interesie społeczeństwa ponoszenie kosztów osadzenia sprawców przestępstw, jeżeli nie występuje ryzyko popełniania przez nich przestępstwa w przyszłości. Izolacja sprawcy ma zapobiec ponownemu popełnieniu czynu zabronionego. Jeżeli natomiast właściwości i warunki osobiste sprawcy to uzasadniają można odstąpić od orzeczenia kary, która polegałaby na jej odbyciu w warunkach izolacji.
