14 marca 2024 roku wchodzi w życie nowelizacja kodeksu karnego wycelowana w nietrzeźwych kierowców. Część zaostrzonych przepisów funkcjonuje od 01 października 2023 roku, jednakże już za kilka tygodni sądy będą dysponowały dodatkową możliwością w postaci orzeczenia przepadku pojazdu mechanicznego, którym poruszał się nietrzeźwy kierowca lub jego równowartości.
Przepadek pojazdu mechanicznego lub jego równowartości zostanie orzeczony na podstawie art. 44b kodeksu karnego wobec kierowcy, który prowadził pojazd mechaniczny w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, chyba że zawartość alkoholu w organizmie sprawcy była niższa niż 1,5 promila we krwi lub 0,75 mg/dm3 w wydychanym powietrzu albo nie prowadziła do takiego stężenia.
Sąd orzeknie przepadek samochodu lub jego równowartości również wobec kierowcy, który był już wcześniej prawomocnie skazany za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości i kolejny raz prowadził pojazd w tym stanie.
Finalnie, sąd będzie mógł orzec przepadek w razie skazania, o którym mowa w art. 178 § 1 lub 1a kodeksu karnego (m.in. spowodowanie wypadku komunikacyjnego i katastrofy w komunikacji), a orzeknie go, jeżeli zawartość alkoholu w organizmie sprawcy była wyższa niż 1 promil we krwi lub 0,5 mg/dm3 w wydychanym powietrzu albo prowadziła do takiego stężenia.
Jeżeli orzeczenie przepadku samochodu nie będzie możliwe ze względu na fakt, że w czasie popełnienia przestępstwa pojazd nie stanowił wyłącznej własności sprawcy albo po popełnieniu przestępstwa sprawca zbył, darował lub ukrył podlegający przepadkowi pojazd, orzeka się przepadek równowartości pojazdu.
Za równowartość pojazdu uznaje się wartość pojazdu określoną w polisie ubezpieczeniowej na rok, w którym popełniono przestępstwo, a w razie braku polisy – średnią wartość rynkową pojazdu.
Jeśli zatem sprawca prowadził np. pożyczony od kogoś pojazd lub pojazd w leasingu, to sąd orzeknie przepadek jego równowartości. Mogą to być spore kwoty, które sprawca będzie obowiązany zapłacić niezależnie od sytuacji majątkowej w jakiej się znajduje.
Przepadku pojazdu mechanicznego oraz przepadku równowartości pojazdu nie orzeka się, jeżeli sprawca prowadził niestanowiący jego własności pojazd mechaniczny wykonując czynności zawodowe lub służbowe polegające na prowadzeniu pojazdu na rzecz pracodawcy. W takim wypadku sąd orzeka nawiązkę w wysokości co najmniej 5000 złotych na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.
Przepadku pojazdu mechanicznego oraz przepadku równowartości pojazdu nie orzeka się również, jeżeli orzeczenie przepadku pojazdu mechanicznego jest niemożliwe lub niecelowe z uwagi na jego utratę przez sprawcę, zniszczenie lub znaczne uszkodzenie.
W art. 178a § 5 kodeksu karnego ustawodawca wskazał, że sąd może odstąpić od orzeczenia przepadku, jeżeli zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami. Nieprecyzyjne określenie pozostawia pole do działania dla obrońcy, który będzie poszukiwał argumentacji odpowiedniej do przedstawienia przed sądem i umożliwiającej przyjęcie, że takie szczególne okoliczności w istocie zachodzą.
